Historia - początek XIX wieku

Przed rokiem 1818 nie notuje się wzmianek o jakiejkolwiek formie szkolnictwa w Ożegowie. Niemniej ważne jest, że ludzie z naszych okolic już od wielu wieków odbierali solidne wykształcenie. Na przykład w latach 1400-1800 z gminy Siemkowice na Uniwersytecie Jagiellońskim pobierało nauki pięciu studentów. Liczba ta wydaje się znikoma, ale sąsiednie gminy reprezentowało jeszcze mniej żaków (np. Rząśnię i Kiełczygłów po dwóch). Owych pięciu studentów to odpowiednio:

- Andreas Marci Radoszewski d. Gnesn., 1627,

- Andreas Nicolai Radoszowskj Box de Sienjekowycze vexilli fer Terre Vielunensis d. Gnesn, 1613,

- Albertus Stanislai de Szyemykowicze dioc. Gneznensis, 25 may 1515,

- Johannes Stogniew de Semkowicze, 17 februarii 1501,

- Martinus Marci Radostowski d. Gnesn., 1627.

Sądząc po wpłatach przy wpisie na Uniwersytet, młodzież ta pochodziła z warstw niższych lub z zubożałej szlachty. Z etymologii nazwisk wynika zaś, iż wielu z nich to synowie miejscowych dziedziców. Niestety, dziedzica Ożegowa chyba w ich gronie nie było.

            W 1818 powstaje w Ożegowie Towarzystwo Szkół Elementarnych, pod które należały wsie Ożegów, Mokre i Miętno. Obszar ten skupiał w sobie 56 gospodarzy, etat szkoły wynosił 328 złoty (w tym pensja nauczyciela 290 złoty). Warto zauważyć, że jak na owe czasy byliśmy jedną z najmniejszych wsi, które takiego Towarzystwa się doczekały. Mniej gospodarzy miały tylko Osiny (Osiny i Puszcza) i Dylów Narodowy ( Dylów Narodowy, Dylów Szlachecki, Lipina, Piekło, Wręczyca), więcej natomiast Biała ( Biała, Borowo, Gawłów, Matusiaki, Mitek, Pęciaki), Chabielice ( Chabielice, Grabek, Karuzele, Kodroń, Kopy, Lesiaki I, Lesiaki II, Nowy Świat, Parchliny), Chorzew ( Chorzew, Grzesiak, Tuchań, Tuszyn), Huta ( Bereście, Dąbrowa, Huta, Kiełczygłówek, Obrów, Pierzyny), Jajki ( Grobelne, Jajki, Łążek, Wola Jajkowska, Wójtostwo, Zabranów), Kiełczygłów ( Chruścińskie, Dryganek, Glina, Gumniska, Jasień, Kiełczygłów, Kule, Osina, Otok, Skoczylasy, Studzienica, Wyręba), Makowiska ( Cegielnia, Gajęcice, Garbarze, Kodroń, Ładzin, Gałęcki, Ładzin Makowiecki, Majdy, Makowiska, Marzęcice, Nicpoń, Patrzyków, Strzelce, Trzepce), Pajęczno, Rząśnia ( Bentków, Grabowiec, Rychłowice, Rząśnia, Sucha Wola, Żary), Siedlec ( Barany, Folwark, Dworszowice Pakoszowe, Kurzna, Siedlec, Wistka), Siemkowice ( Kleszczowice, Łukomierz, Marchewki, Miedźno, Siemkowice, Sztachurka, Ślęczak), Stróża ( Bogumiłowice, Kukle, Lenciska, Nowa Wieś, Wola Wędrzyna, Zielęcin).

            Towarzystwa szkolne wyznaczały dla nauczyciela budynek (nasza wieś posiadała taki, co było ewenementem w tamtych latach) oraz ogród (przeciętnie2-4 morgi ziemi). Mimo, że TSE powstaje w Ożegowie już w 1818, to jeszcze dwa lata później nauczyciel nie dostaje ogrodu, choć pensję otrzymuje regularnie (w Chorzewie, Jajkach i Białej nie otrzymywali w ogóle).

            Nauczycielem w Ożegowie został Franciszek Gutkowski. Do jego obowiązków, oprócz uczenia dzieci, należało również sporządzanie każdego miesiąca sprawozdania o uczniach i o stanie materialnym szkoły.

            Rok szkolny w owym czasie dzielił się na dwa półrocza. Półrocze zimowe trwało od  października do 23 kwietnia, półrocze letnie rozpoczynało się tydzień po Wielkanocy. Tyle teoria, w praktyce dzieci uczęszczały tylko w półroczu zimowym (o ile miały odzież i obuwie) z powodu natłoku prac w okresie letnim. Do szkoły elementarnej zobowiązane były uczęszczać dzieci od 6-go roku życia, na wsiach od 7-go, a nawet 8-go roku życia. W szkole dzieci były podzielone na 3 grupy:

- poczynających (te, które poznawały i składały litery),

- czytających (dzieci, które zaczynały pisać i czytać),

- postępujących (dzieci, które dobrze czytały, pisały i rachowały).

Nauka odbywała się od godziny ósmej do jedenastej oraz dwie godziny po południu. Program nauki w szkole elementarnej obejmował czytanie druku i pisma, pisanie, rachunki pamięciowe, naukę moralną i naukę religii. W klasach wyższych była wprowadzona nauka z zakresu wiadomości rolniczych, a dla dziewcząt mogły być również prowadzone przez żonę nauczyciela nauki „ robót kobiecych szycia, krawiectwa, prania i przędzenia lnu i konopi”.

            Trzeba przyznać, że jeśli chodzi o obsadę nauczyciela, Ożegów trafił na przyzwoitą osobę (Franciszek Gutkowski). Inne miejscowości miały w tej sferze poważne problemy. W Siemkowicach nauczyciel Wincenty Siwek nie znał ortografii ani arytmetyki, nadużywał alkoholu, w Rząśni dominium wyznaczyło na nauczyciela Baykowskiego bez kwalifikacji, a przy tym pijaka i mającego „linquam inpeditam”.

            Jeśli chodzi o frekwencję, niestety nie posiadamy danych na jej temat w szkole w Ożegowie, należy jednak przypuszczać, że nie różniła się ona mocno od frekwencji w okolicznych wsiach, czyli że była niedostateczna. Np. w Kiełczygłowie w 1820 roku na terenie tej szkoły w wieku szkolnym było 71 chłopców i 54 dziewczęta, do szkoły uczęszczało zaś 20 chłopców i 6 dziewcząt.  

            Ostatecznie szkoła upada między 1821, a 1825 rokiem.

Źródło - ks. Władysław Wlaźlak, Szkoły elementarne w okręgu pajęczńskim (1808-1832)